იშემიური ინსულტი ახალგაზრდა მოზრდილებში: ტენდენციები და რისკ-ფაქტორები
საკვანძო სიტყვები:
ინსულტის შესახებ ცნობიერება, იშემიური ინსულტი, ინსულტის გავრცელება, რისკ-ფაქტორები, ინსულტის დიაგნოზი, ინსულტის პრევენცია, ცხოვრების წესი, სოციალური-ეკონომიკური უთანსაზოგადოებრივი ჯანმრთელობა, ინსულტის გავრცელება,, რისკ-ფაქტორები, ინსულტის დიაგნოზი, ინსულტის პრევენცია, ცხოვრების წესი, სოციალური-ეკონომიკური უთანასწორობა,, ინსულტის ტენდენციები, ადრეული ასაკის ინსულტი, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობაანოტაცია
შესავალი: იშემიური ინსულტი, რომელიც ადრე ძირითადად მოხუცებთან ასოცირდებოდა, დღევანდელობაში დღითი დღე უფრო მეტ ახალგაზრდა (18–50 წლის) ადამიანებს ეხება. ეს ცვლილება მნიშვნელოვანი ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, სოციალური და ეკონომიკური შედეგების მომტანია. კვლევის მიზანია ახალგაზრდაებში იშემიური ინსულტის ზრდის ტენდენციის შესწავლა, მისი რისკ-ფაქტორების ანალიზი, დიაგნოსტიკური პრობლემების გადაჭრა და პრევენციული სტრატეგიების გამოვლენა. მეთოდოლოგია: სისტემატური კვლევა ჩატარდა PubMed, Sci-Hub და Google Scholar პლატფორმებზე, გამოყენებული იყო იშემიურ ინსულტთან დაკავშირებული საკვანძო სიტყვები. სტატიები შეირჩა 2009 წლის აპრილიდან 2023 წლის აგვისტომდე გამოქვეყნებული, ინგლისურენოვანი, რეცენზირებული სამეცნიერო ჟურნალებიდან. სათაურებისა და რეზიუმეების გადახედვის შემდეგ, წინასწარ განსაზღვრული კრიტერიუმების შესაბამისად, 10 კვლევა შეირჩა, რომლებიც შეეხებოდა ინსულტის გავრცელების ტენდენციებს, რისკ-ფაქტორებს, დიაგნოსტიკასა და პრევენციას. შედეგები: შერჩეული კვლევებიდან 5 კვლევამ დადასტურა იშემიური ინსულტის მნიშვნელოვანი ზრდა ახალგაზრდებში ბოლო რამდენიმე დეკადის განმავლობაში. 3 კვლევამ ყურადღება გაამახვილა ცხოვრების წესთან დაკავშირებულ რისკ-ფაქტორებზე, როგორიცაა თამბაქოს მოხმარება, დისლიპიდემია, ჰიპერტენზია, სიმსუქნე და ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება. 2 კვლევამ დააფიქსირა დიაგნოსტიკური სირთულეები, კერძოდ, არასწორი დიაგნოზები ან დაგვიანებული აღიარება პაციენტის ასაკის გამო. დამატებითი კვლევები მიუთითებდნენ, რომ დაბალი და საშუალო შემოსავლების მქონე მოსახლეობაში ცნობადობის ნაკლებობა და არასაკმარისი პრევენცია განსაკუთრებით მაღალია. ასევე გამოვლინდა სოციალური და გენდერული უთანასწორობები — მამაკაცები და ეკონომიკურად დაუცველები უფრო ხშირად იყვნენ დაავადებულნი. დისკუსია: მიღებული მონაცემები მიუთითებს იშემიური ინსულტის ზრდაზე ახალგაზრდებში, ძირითადად ცხოვრების წესის ცვლილებებისა და ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობის პრობლემების გამო. არსებული მონაცემების მიუხედავად, ასაკობრივი კლასიფიკაციის, გეოგრაფიული გავრცელებისა და დიაგნოსტიკური მიდგომების არაერთგვაროვნება ხელს უშლის სრული სურათის ჩამოყალიბებას. განსაკუთრებით აღსანიშნავია დიაგნოსტიკური შეცდომები და კლინიკური რეკომენდაციების ნაკლებობა, რაც აფერხებს დროულ ჩარევას. პრევენციული ღონისძიებები, როგორიცაა თამბაქოს კონტროლი, ციფრული ჯანდაცვის ინსტრუმენტები და ხელმისაწვდომი სკრინინგები, ხშირად ვერ გამოიყენება სრულად, განსაკუთრებით რესურსებით შეზღუდულ რეგიონებში. დასკვნა: იშემიური ინსულტის მზარდი მაჩვენებელი ახალგაზრდებში გადაუდებელი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის პრობლემას წარმოადგენს. აუცილებელია უფრო დეტალური, რეგიონული და ასაკობრივად სტანდარტიზებული მონაცემების შეგროვება. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს კლინიკურ სიფხიზლეს, ცნობადობის ამაღლებასა და პრევენციულ ღონისძიებებს მოწყვლად ჯგუფებში. ადრეული გამოვლენის გაუმჯობესებით, ცხოვრების წესისა და სოციალური ფაქტორების მართვით შესაძლებელია შემცირდეს ახალგაზრდა პაციენტებში დროებითი სიკვდილიანობა და ხანგრძლივი შეზღუდული შესაძლებლობა.
წყაროები
Béjot, Y., Daubail, B., Jacquin, A., Durier, J., Osseby, G. V., Rouaud, O., & Giroud, M. (2014). Trends in the incidence of ischaemic stroke in young adults between 1985 and 2011: the Dijon Stroke Registry. Journal of neurology, neurosurgery, and psychiatry, 85(5), 509–513. https://doi.org/10.1136/jnnp-2013-306203
Béjot, Y., Delpont, B., & Giroud, M. (2016). Rising Stroke Incidence in Young Adults: More Epidemiological Evidence, More Questions to Be Answered. Journal of the American Heart Association, 5(5), e003661. https://doi.org/10.1161/JAHA.116.003661
GBD 2019 Stroke Collaborators (2021). Global, regional, and national burden of stroke and its risk factors, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. The Lancet. Neurology, 20(10), 795–820. https://doi.org/10.1016/S1474-4422(21)00252-0
Ji, R., Schwamm, L. H., Pervez, M. A., & Singhal, A. B. (2013). Ischemic stroke and transient ischemic attack in young adults: risk factors, diagnostic yield, neuroimaging, and thrombolysis. JAMA neurology, 70(1), 51–57. https://doi.org/10.1001/jamaneurol.2013.575
Kissela, B. M., Khoury, J. C., Alwell, K., Moomaw, C. J., Woo, D., Adeoye, O., Flaherty, M. L., Khatri, P., Ferioli, S., De Los Rios La Rosa, F., Broderick, J. P., & Kleindorfer, D. O. (2012). Age at stroke: temporal trends in stroke incidence in a large, biracial population. Neurology, 79(17), 1781–1787. https://doi.org/10.1212/WNL.0b013e318270401d
Kivioja, R., Pietilä, A., Martinez-Majander, N., Gordin, D., Havulinna, A. S., Salomaa, V., Aarnio, K., Curtze, S., Leiviskä, J., Rodríguez-Pardo, J., Surakka, I., Kaste, M., Tatlisumak, T., & Putaala, J. (2018). Risk Factors for Early-Onset Ischemic Stroke: A Case-Control Study. Journal of the American Heart Association, 7(21), e009774. https://doi.org/10.1161/JAHA.118.009774
Larrue, V., Berhoune, N., Massabuau, P., Calviere, L., Raposo, N., Viguier, A., & Nasr, N. (2011). Etiologic investigation of ischemic stroke in young adults. Neurology, 76(23), 1983–1988. https://doi.org/10.1212/WNL.0b013e31821e5517
Moosa, A., Osama, D., Alnidawi, F., Algillidary, S., Hussein, A., & Das, P. (2023). Risk Factors, Incidence, and Outcome of Stroke: A Retrospective Cross-Sectional Hospital-Based Study Comparing Young Adults and Elderly. Cureus, 15(6), e40614. https://doi.org/10.7759/cureus.40614
Putaala, J., Metso, A. J., Metso, T. M., Konkola, N., Kraemer, Y., Haapaniemi, E., Kaste, M., & Tatlisumak, T. (2009). Analysis of 1008 consecutive patients aged 15 to 49 with first-ever ischemic stroke: the Helsinki young stroke registry. Stroke, 40(4), 1195–1203. https://doi.org/10.1161/STROKEAHA.108.529883
Tibæk, M., Dehlendorff, C., Jørgensen, H. S., Forchhammer, H. B., Johnsen, S. P., & Kammersgaard, L. P. (2016). Increasing Incidence of Hospitalization for Stroke and Transient Ischemic Attack in Young Adults: A Registry-Based Study. Journal of the American Heart Association, 5(5), e003158. https://doi.org/10.1161/JAHA.115.003158
