ასერტული სათემო მკურნალობა და მისი მნიშვნელობა თანამედროვე ფსიქიკურ ჯანდაცვაში
DOI:
https://doi.org/10.52340/healthecosoc.2025.09.01.05საკვანძო სიტყვები:
ასერტული სათემო მკურნალობა, სათემო ფსიქიკური ჯანდაცვა, ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისები, რეჰოსპიტალიზაციის შემცირება, მულტიდისციპლინარული გუნდი, თემზე დაფუძნებული ზრუნვა, ფსიქიკური აშლილობაანოტაცია
შესავალი: ასერტული სათემო მკურნალობა (ასმ) წარმოადგენს ინტენსიურ, მულტიდისციპლინარულ გუნდზე დაფუძნებულ და პაციენტზე ორიენტირებულ მიდგომას, რომელიც მიზნად ისახავს მძიმე ფსიქიკური აშლილობების მქონე პირების მხარდაჭერას თემში. კვლევის მიზანია მკითხველს გააცნოს ასერტული სერვისის სტრუქტურა და მისი როლი ფსიქიკურ ჯანდაცვაში როგორც საერთაშორისო, ასევე ადგილობრივ კონტექსტში. მეთოდოლოგია: კვლევის პირველ ეტაპზე განხილულ იქნა საერთაშორისო ლიტერატურა და კვლევები ასმ-ის ეფექტურობის შესახებ, რომლებიც მოძიებულ იქნა PubMed, Google Scholar და UpToDate მონაცემთა ბაზებში. ინფორმაციის დამუშავება განხორციელდა მეორეული მონაცემთა ანალიზის მეთოდით. მეორე ეტაპზე, ასმ-ის ფუნქციონირების უკეთ გასააზრებლად, ჩატარდა სიღრმისეული, ნახევრად სტრუქტურირებული ინტერვიუ თბილისში არსებული ასმ სერვისის ფსიქიატრთან. ინტერვიუს შედეგად მიღებული ინფორმაცია გაანალიზდა და შედარებულ იქნა საერთაშორისო გამოცდილებასთან. შედეგები: ასერტული სათემო მკურნალობა (ასმ) ეფექტურია როგორც ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაუმჯობესებაში, ასევე პაციენტთა რეჰოსპიტალიზაციის შემცირებაში. ის ხელს უწყობს პაციენტთა ფუნქციურ რეაბილიტაციასა და კრიზისული მდგომარეობების დროულ მართვას. ამასთან, ინტენსიური და პაციენტზე მორგებული მიდგომა მნიშვნელოვნად ამცირებს სტაციონარულ მკურნალობაზე დამოკიდებულებას და ზრდის პაციენტთა დამოუკიდებელი ცხოვრების უნარებს. დასკვნა: ასმ-ის მოდელის ფართოდ დანერგვა ფსიქიკური ჯანმრთელობის სისტემაში უზრუნველყოფს პაციენტებისთვის ხელმისაწვდომ და ინტენსიურ მომსახურებას, რაც მათ საზოგადოებაში ინტეგრაციის შესაძლებლობას აძლევს და დადებითად აისახება ცხოვრების ხარისხსა და მკურნალობის შედეგებზე.
წყაროები
World Health Organization / Mental disorders / (https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-disorders, accessed 27.02.2025.).
ვერულავა თ. (2016). ჯანდაცვის პოლიტიკა. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა.
ვერულავა, თ., სიბაშვილი, ნ. 2015. ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისის ფინანსური უზრუნველყოფა საქართველოში. ეკონომიკა და ბიზნესი. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. VIII (3): 75-87.
Graham Thornicroft, Robert E. Drake, Oye Gureje, Kim T. Mueser, George Szmukler; Oxford Textbook of Community Mental Health 2-nd edition; Oxford University Press, Jan 3, 2025
ალექსანდრე გორდეზიანი, სამაგისტრო ნაშრომი, „საქართველოს ფჯ-ის სისტემის რეფორმის დინამიკის მიმოხილვა 2018-2024 წლებში", სამეცნიერო ხელმძღვანელი: ნინო მახაშვილი; ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი; თბილისი, 2024
https://www.matsne.gov.ge/ka/document/view/6056955?publication=0 (accessed 1.02.2025)
Geller JL. A historical perspective on the role of state hospitals viewed from the era of the "revolving door". Am J Psychiatry. 1992 Nov;149(11):1526-33. doi: 10.1176/ajp.149.11.1526. PMID: 1415820.
uptodate.com - სტატია: Assertive community treatment for patients with severe mental illness https://www.uptodate.com/contents/assertive-community-treatment-for-patients-with-severe-mental-illness?search=assertive%20community%20&source=search_result&selectedTitle=1%7E8&usage_type=default&display_rank=1 (accessed 1.02.2025.)
Valenstein M, McCarthy JF, Ganoczy D, Bowersox NW, Dixon LB, Miller R, Visnic S, Slade EP. Assertive community treatment in veterans affairs settings: impact on adherence to antipsychotic medication. Psychiatr Serv. 2013 May 1;64(5):445-51, 451.e1. doi: 10.1176/appi.ps.201100543. PMID: 23412131.
Novacek J, Raskin R. Recognition of warning signs: a consideration for cost-effective treatment of severe mental illness. Psychiatr Serv. 1998 Mar;49(3):376-8. doi: 10.1176/ps.49.3.376. PMID: 9525800.
National Alliance on Mental Health „A manual for ACT start-up: based on the PACT model of community treatment for persons with severe and persistent mental illness.” by Deborah J. Allness, M.S.S.W. and William H. Knoedler, M.D. 2013 (ქართულად ნათარგმნი ნინო აბდუშელიშვილისა და გიორგი გელეიშვილის მიერ, გამომცემლობა „ნეკერი“, 2013)
Mueser KT, Bond GR, Drake RE, Resnick SG. Models of community care for severe mental illness: a review of research on case management. Schizophr Bull. 1998;24(1):37-74. doi: 10.1093/oxfordjournals.schbul.a033314. PMID: 9502546.
მაიკ სლეიდი, „100 გზა აღდგენის ხელშესაწყობად“ 2013; ქართული თარგმანი: გიფ-თბილისი 2020.
Slade EP, McCarthy JF, Valenstein M, Visnic S, Dixon LB. Cost savings from assertive community treatment services in an era of declining psychiatric inpatient use. Health Serv Res. 2013 Feb;48(1):195-217. doi: 10.1111/j.1475-6773.2012.01420.x. Epub 2012 May 17. PMID: 22594523; PMCID: PMC3589962.
Smith RJ, Jennings JL, Cimino A. Forensic continuum of care with Assertive Community Treatment (ACT) for persons recovering from co-occurring disabilities: long-term outcomes. Psychiatr Rehabil J. 2010 Winter;33(3):207-18. doi: 10.2975/33.3.2010.207.218. PMID: 20061257.
Burroughs T, Somerville J. Utilization of evidenced based dialectical behavioral therapy in assertive community treatment: examining feasibility and challenges. Community Ment Health J. 2013 Feb;49(1):25-32. doi: 10.1007/s10597-012-9485-2. Epub 2012 Feb 14. PMID: 22331474.
Marshall M, Lockwood A. Assertive community treatment for people with severe mental disorders. Cochrane Database Syst Rev. 2000;(2):CD001089. doi: 10.1002/14651858.CD001089. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2011 Apr 13;(4):CD001089. doi: 10.1002/14651858.CD001089.pub2. PMID: 10796415.
Karow A, Reimer J, König HH, Heider D, Bock T, Huber C, Schöttle D, Meister K, Rietschel L, Ohm G, Schulz H, Naber D, Schimmelmann BG, Lambert M. Cost-effectiveness of 12-month therapeutic assertive community treatment as part of integrated care versus standard care in patients with schizophrenia treated with quetiapine immediate release (ACCESS trial). J Clin Psychiatry. 2012 Mar;73(3):e402-8. doi: 10.4088/JCP.11m06875. PMID: 22490266.
Vijverberg R, Ferdinand R, Beekman A, van Meijel B. The effect of youth assertive community treatment: a systematic PRISMA review. BMC Psychiatry. 2017 Aug 2;17(1):284. doi: 10.1186/s12888-017-1446-4. PMID: 28768492; PMCID: PMC5541424.
Stobbe J, Wierdsma AI, Kok RM, Kroon H, Roosenschoon BJ, Depla M, Mulder CL. The effectiveness of assertive community treatment for elderly patients with severe mental illness: a randomized controlled trial. BMC Psychiatry. 2014 Feb 15;14:42. doi: 10.1186/1471-244X-14-42. PMID: 24528604; PMCID: PMC3928976.
Verulava, T., Sibashvili, N. (2015). Accessibility to Psychiatric Services in Georgia. Journal of Psychiatry: Open Access, 18 (3): 1-5.
Bond GR, Salyers MP. Prediction of outcome from the Dartmouth assertive community treatment fidelity scale. CNS Spectr. 2004 Dec;9(12):937-42. doi: 10.1017/s1092852900009792. PMID: 15616478.
Udechuku A, Olver J, Hallam K, et al. Assertive Community Treatment of the Mentally Ill: Service Model and Effectiveness. Australasian Psychiatry. 2005;13(2):129-134. doi:10.1080/j.1440-1665.2005.02175.x
Sheila J. Linz, Bonnie A. Sturm, Facilitating Social Integration for People With Severe Mental Illness Served by Assertive Community Treatment, Archives of Psychiatric Nursing, Volume 30, Issue 6, 2016, Pages 692-699, ISSN 0883-9417, https://doi.org/10.1016/j.apnu.2016.05.006.
Cramer, J. A., & Rosenheck, R. (1998). Compliance With Medication Regimens for Mental and Physical Disorders. Psychiatric Services, 49(2), 196–201. https://doi.org/10.1176/ps.49.2.196
Manuel JI, Covell NH, Jackson CT, Essock SM. Does Assertive Community Treatment Increase Medication Adherence for People With Co-occurring Psychotic and Substance Use Disorders? Journal of the American Psychiatric Nurses Association. 2011;17(1):51-56. doi:10.1177/1078390310395586
Makhashvili N, van Voren R (2013) Balancing Community and Hospital Care: A Case Study of Reforming Mental Health Services in Georgia. PLoS Med 10(1): e1001366. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1001366
